Finternet: Hệ thống tài chính của tương lai

Thạch Bình (P/v TTXVN tại Hong Kong) 06:30' - 16/06/2024
BNEWS Finternet là một hệ sinh thái tài chính đa dạng kết nối với nhau, trong đó đặt cá nhân và doanh nghiệp (người dùng) ở vị trí trung tâm của nhiều hệ sinh thái.

Theo tờ "Liên hợp buổi sáng" ngày 12/6, công nghệ có thể rút gọn quy trình, nâng cao hiệu quả hoạt động. Tuy nhiên, bất kỳ hệ sinh thái bền vững và lành mạnh nào cũng cần có cơ chế thưởng phạt cân bằng và hệ thống quản lý giám sát phù hợp.

Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 đã làm bộc lộ những vấn đề quản trị của hệ thống tài chính tư bản thân hữu truyền thống, gây ra phong trào “phố chính đối đầu phố Wall” (Main Street Vs Wall Street). Phố chính - Main street là một thuật ngữ được các nhà kinh tế sử dụng để gọi chung cho các doanh nghiệp nhỏ độc lập của Mỹ.

Main Street đại diện cho đông đảo quần chúng đưa ra lời kêu gọi mạnh mẽ, yêu cầu ngành dịch vụ tài chính phải phục vụ doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa, cá nhân, gia đình và toàn thể cộng đồng, cần mang lại lợi ích cho nhiều nhóm đối tượng hơn, nhất là những nhóm xã hội chưa thể tiếp cận dịch vụ từ các tổ chức tài chính truyền thống. Xã hội kỳ vọng thay đổi hệ thống tài chính tư bản thân hữu truyền thống để hướng đến tài chính bao trùm/tài chính toàn diện (inclusive finance).  

Trong khi đó, thế giới chứng kiến sự xuất hiện hoặc đột phá của một loạt công nghệ số trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4. Việc tích hợp các công nghệ như Internet kết nối vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (Big data), chuỗi khối (Blockchain), trí tuệ nhân tạo (AI), điện toán đám mây… có thể tạo ra các kịch bản ứng dụng mới, chẳng hạn như tài chính số (Digital Finance), sử dụng các thiết bị di động như máy tính bảng và điện thoại thông minh… để cung cấp dịch vụ tài chính số. Điều này cho phép những đối tượng ở các khu vực thiếu cơ sở hạ tầng tài chính vật chất tiếp cận dịch vụ tài chính, tạo ra dịch vụ tài chính trực tuyến và tài chính toàn diện. 

Sáng tạo tài chính có tính tiêu biểu nhất chính là bitcoin, một hệ thống tiền mặt điện tử ngang hàng do ông Satoshi Nakamoto, người sáng tạo ra blockchain công bố vào ngày 31/10/2008. Tiền mã hóa (một dạng của tiền điện tử hoặc tiền kỹ thuật số hay tiền ảo) bitcoin sẽ xây dựng một hệ thống tiền mặt kỹ thuật số “phi tập trung” không cần sự tin cậy, mục đích là xóa bỏ các tổ chức trung gian như ngân hàng, các công ty môi giới và thẻ tín dụng… do những tổ chức này thu phí cao, dễ bị gian lận và tồn tại rủi ro bảo mật.

 
Tài chính phi tập trung (DeFi) không dựa vào trung gian tài chính để cung cấp sản phẩm và dịch vụ tài chính, mà sử dụng các chuỗi khối công khai như ethereum và hợp đồng thông minh để thực hiện các hoạt động tài chính ngang hàng, tăng cường tính bao trùm và tính dân chủ của dịch vụ tài chính. DeFi có thời kỳ trở nên phổ biến, khí thế phát triển mạnh mẽ. 

Tuy nhiên, thực tế và sự mong đợi trái ngược nhau, khái niệm “phi tập trung hóa” do ông Satoshi Nakamoto khởi xướng đã không được thực hiện trên thực tế, ngược lại trở thành con đường tắt để một số ít người làm giàu.

Tháng 1/2022, Tổng giám đốc Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) Agustin Carstens đã chỉ trích gay gắt tại một diễn đàn quốc tế rằng: “Tính đến nay, lĩnh vực tài chính phi tập trung chủ yếu được sử dụng cho hoạt động đầu cơ, trên thực tế quả thực có rất nhiều cách tiếp cận phi tập trung. Trong bối cảnh thiếu quản lý và giám sát, các hành vi bất hợp pháp như rửa tiền, lừa đảo, tấn công của tin tặc… đã trở nên tràn lan”.

Ngày 15/4/2024, BIS, được mệnh danh là “ngân hàng trung ương của các ngân hàng trung ương”, đã công bố bài viết có tiêu đề “Finternet - Hệ thống tài chính của tương lai” do Tổng giám đốc Agustin Carstens làm đồng tác giả.

Bài viết đã đưa ra một khái niệm mới của hệ thống tài chính đó là Finternet, một hệ sinh thái tài chính đa dạng kết nối với nhau. Finternet đặt cá nhân và doanh nghiệp (người dùng) ở vị trí trung tâm của nhiều hệ sinh thái kết nối tương tác với nhau, lấy người dùng làm trung tâm, hạ thấp và thậm chí xóa bỏ rào cản giữa các dịch vụ và hệ thống tài chính khác nhau, giảm mạnh các chuỗi thanh toán và nhắn tin phức tạp, tốn kém, cũng như các rào cản khác cản trở khả năng tiếp cận các dịch vụ tài chính phổ biến hiện nay.

Cá nhân và doanh nghiệp sẽ có thể chuyển bất kỳ tài sản tài chính nào của họ cho bất kỳ ai trên thế giới vào mọi lúc mọi nơi. Giao dịch tài chính sẽ có chi phí thấp, an toàn và dường như ngay lập tức. Thông qua đáp ứng nhu cầu của các nhóm đối tượng không được phục vụ hoặc phục vụ không đầy đủ hiện nay để bảo đảm tính toàn diện của tài chính.

Để thực hiện tầm nhìn Finternet này, bài viết nhấn mạnh, cấu trúc cốt lõi là xây dựng một sổ cái gộp (Unified ledger), bao gồm tất cả các sản phẩm và giao dịch tài chính trong nền kinh tế. Sổ cái gộp không phải là sổ cái đồng nhất, không đồng nghĩa với việc một sổ cái duy nhất có thể quản lý mọi sổ cái, mà là kết nối nhiều sổ cái thuộc thẩm quyền quản lý tư pháp của các nền kinh tế khác nhau thông qua giao diện lập trình ứng dụng (API).

Sổ cái gộp có hai đặc trưng then chốt. Đầu tiên, hệ thống tài chính truyền thống có kho dữ liệu độc lập để ghi lại quyền sở hữu tài sản tài chính, chẳng hạn hồ sơ gửi tiền khách hàng của văn phòng đăng ký quyền sở hữu đất đai hoặc ngân hàng.

Nó tách biệt với các quy tắc quản trị và phần mềm ứng dụng giao dịch như phần mềm ứng dụng của ngân hàng điện tử. Sổ cái gộp tập hợp những thành phần cần thiết cho việc hoàn thành giao dịch tài chính để quản lý ở một nơi duy nhất.   

Tiếp đó, bất cứ thứ gì có giá trị, bao gồm quyền sở hữu tài sản tài chính, thông qua công nghệ token hóa (tokenization), sử dụng các chương trình phầm mềm để tạo ra các token số (digital token) có thể lưu hành dưới hình thức số hóa, lưu giữ trong thiết bị máy tính.

Do đó, tiền tệ và các tài sản tài chính khác với tư cách là đối tượng thực thi (executable objects) được lưu trữ ở sổ cái này dưới hình thức số hóa, điều này đồng nghĩa với chúng có thể được chuyển giao và lưu thông dưới hình thức điện tử bằng “hợp đồng thông minh” lập trình sẵn.

Những đặc trưng này cho phép cá nhân và doanh nghiệp có thể chuyển tiền và các tài sản khác một cách an toàn, tin cậy, không cần nhắn tin bên ngoài, chứng minh thân phận và phụ thuộc vào hệ thống thanh toán, cũng như thanh toán bù trừ bên ngoài.  

Vấn đề đáng chú ý là, hệ thống tài chính mới mẻ này khác với giấc mơ của ông Satoshi Nakamoto. Bài viết Finternet không đề cập đến khái niệm “phi tập trung hóa” và “tiền mã hóa”, mà chỉ nhấn mạnh không phải mọi thứ đều nên thay đổi. Nhiều nền tảng then chốt của hệ thống tài chính hiện nay, chẳng hạn như cấu trúc hệ thống tài chính hai tầng do khu vực công và khu vực tư nhân tạo nên cần tiếp tục giữ lại. Tiền pháp định do Ngân hàng trung ương phát hành vẫn nên là công cụ thanh toán cơ bản đáng tin cậy.

Các ngân hàng thương mại nên tiếp tục phát huy vai trò then chốt của tổ chức trung gian giữa người gửi tiền và nhà đầu tư, đồng thời cung cấp tiền gửi ngân hàng thương mại và vốn cần thiết cho thanh toán và huy động vốn. Tất nhiên, để phù hợp với tình hình, những tổ chức này nên áp dụng công nghệ token hóa, phát hành tiền mã hóa của ngân hàng trung ương và token hóa tiền gửi tiết kiệm của ngân hàng thương mại.  

Bài viết cũng nhấn mạnh, tất cả những người tham gia đều phải tuân thủ đầy đủ những yêu cầu giám sát và nghĩa vụ pháp lý, bao gồm hoạt động hợp pháp, bảo vệ quyền riêng tư cá nhân và bí mật kinh doanh. Tương tự, ứng dụng công nghệ tiên tiến sẽ trở thành nhân tố thúc đẩy then chốt bảo đảm an toàn, tuân thủ quy định, tốc độ và hiệu quả của hệ thống tài chính, chẳng hạn khả năng lập trình của token có thể đưa các yêu cầu quản lý giám sát và pháp lý cần thiết vào trong hợp đồng thông minh của token.

Nói cách khác, các quy định và chính sách sẽ tồn tại dưới hình thức mã tự thực thi. Đồng thời, danh tính số có thể xác minh và việc truyền dữ liệu liền mạch qua sổ cái sẽ đơn giản hóa đáng kể việc tuân thủ các quy tắc “xác thực danh tính” (KYC) của các tổ chức tài chính.

Những điều trên cũng cho thấy một điểm rất quan trọng. Công nghệ có thể rút gọn quy trình, nâng cao hiệu quả hoạt động, tuy nhiên bất kỳ hệ sinh thái bền vững và lành mạnh nào cũng đều phải có cơ chế thưởng phạt, cân bằng và giám sát phù hợp.

Nhìn lại lịch sử, cách mạng công nghiệp kết hợp cơ giới hóa, động cơ hơi nước, công nghệ sản xuất quy mô lớn, nâng cao mạnh mẽ năng suất công nghiệp toàn cầu. Hiện nay, lĩnh vực dịch vụ tài chính đang đón nhận những cơ hội tương tự, có triển vọng sử dụng công nghệ số, thông tin và truyền thông di động để tạo ra một hệ sinh thái tài chính không biên giới mới mẻ.

Điều này sẽ mang đến những dịch vụ tài chính toàn diện hơn, thuận tiện hơn, an toàn hơn và rẻ hơn cho 8 tỷ người và 300 triệu doanh nghiệp trên toàn cầu, nâng cao hiệu quả tổng thể của dịch vụ tài chính, từ đó đạt được sự phát triển kinh tế và tiến bộ xã hội.

Tin liên quan

Tin cùng chuyên mục