Thể chế mở đường, sản xuất công nghiệp chờ bứt phá

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu nhiều biến động, ngành công nghiệp Việt Nam vẫn đang từng bước phục hồi, khẳng định vai trò là động lực chính của tăng trưởng. Song hành cùng chủ trương của Nhà nước về khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân, ngành công nghiệp đang đứng trước những cơ hội vàng để bứt phá.

* Phục hồi nhưng thách thức còn đó

Theo các chuyên gia kinh tế, tiếp tục là trụ đỡ cho đà tăng trưởng của toàn nền kinh tế, phấn đấu GDP đạt mức 8% trong năm 2025, lĩnh vực sản xuất công nghiệp, với chỉ số sản xuất toàn ngành (IIP) trong 6 tháng đầu năm 2025 được dự kiến tăng so với mức 8,8%. Nhiều ngành sản xuất tiêu biểu đang thể hiện sức bật mạnh mẽ, như sản xuất xe có động cơ, sản phẩm từ cao su và plastic, trang phục, phương tiện vận tải... Các nhóm ngành có liên quan đến tiêu dùng và xuất khẩu như sản phẩm điện tử, máy vi tính, thực phẩm chế biến nhiều khả năng duy trì đà tăng tích cực. 

Tuy nhiên, bên cạnh những tín hiệu lạc quan, sản xuất công nghiệp đang bộc lộ những dấu hiệu giảm tốc đáng lo ngại, cho thấy những thách thức vẫn còn đó. Sản xuất công nghiệp dù tăng trưởng tháng thứ năm liên tiếp, nhưng tốc độ lại chậm hơn đáng kể so với mức 9,9% của tháng 4 năm nay. Điều này cho thấy động lực phục hồi đang yếu dần và chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) của ngành sản xuất công nghiệp cũng phản ánh rõ điều này. Sau khi đạt 50,5 điểm trong tháng 2, PMI đã giảm mạnh xuống 45,6 điểm trong tháng 4 – mức đáng báo động, cho thấy sự co lại của hoạt động sản xuất công nghiệp. Dù đã có sự phục hồi nhẹ lên 49,8 điểm trong tháng 5 nhưng vẫn dưới ngưỡng 50 điểm. Điều này cho thấy, sản lượng tăng trưởng còn thấp.

Nguyên nhân của sự giảm tốc này được nhiều chuyên gia kinh tế nhận định là do những lo ngại về thuế quan và các yếu tố vĩ mô khác. Trong khi sản xuất bia, quần áo - đồ may mặc, thép có sự tăng trưởng nhẹ hoặc ổn định, thì tăng trưởng ở một số ngành chủ lực khác như giày dép da, điện thoại di động; đặc biệt, linh kiện điện tử...lại đang "âm" - đánh dấu mức sụt giảm đáng kể.

Ông Nguyễn Hoàng Phước, Giám đốc Công ty cổ phần Sản xuất Thương mại Nam Việt Furniture (Bến Tre) chia sẻ về những khó khăn, thị trường xuất khẩu vẫn còn nhiều biến động. Các đối tác nước ngoài thắt chặt chi tiêu, cùng với đó là những rào cản thuế quan mới từ một số thị trường lớn khiến doanh nghiệp phải rất vất vả tìm kiếm đơn hàng. Chi phí sản xuất thì vẫn tăng, cạnh tranh ngày càng gay gắt. Đơn vị đang phải rất cẩn trọng trong kế hoạch sản xuất để tránh tồn kho và tối ưu dòng tiền.

* Xu thế mới

Trong bối cảnh những thách thức hiện hữu, Việt Nam đã và đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc kiến tạo môi trường kinh doanh thuận lợi để khu vực công nghiệp nói riêng và nền kinh tế nói chung có thể bứt phá theo hướng nhanh và bền vững. Đáng chú ý, Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân đã phác thảo một lộ trình rõ ràng, xem cải cách thể chế là chìa khóa mở ra triển vọng của nền kinh tế năm 2025.

Tại những diễn đàn kinh tế gần đây, ông Đào Minh Tú, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam nhiều lần nhấn mạnh, việc cải cách thể chế, đặc biệt là cắt giảm thủ tục hành chính và chi phí tuân thủ, là ưu tiên hàng đầu của Chính phủ để khuyến khích và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân. Đất nước cần một môi trường kinh doanh minh bạch, thông thoáng hơn để giải phóng mọi nguồn lực cho phát triển.

Nghị quyết 68-NQ/TW cũng liệt kê những trụ cột cải cách thể chế, theo đó, mở ra những cơ hội vàng cho ngành công nghiệp. Cụ thể như, cắt giảm thủ tục hành chính và chi phí tuân thủ. Đây là yếu tố được doanh nghiệp mong chờ nhất và việc giảm bớt gánh nặng giấy tờ, thời gian chờ đợi sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, nâng cao hiệu quả hoạt động và tập trung hơn vào sản xuất, kinh doanh cốt lõi. Hay như cải cách quy định thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp và xử lý sai phạm một cách linh hoạt. Điều này nhằm tạo sự yên tâm cho doanh nghiệp, tránh tình trạng thanh tra chồng chéo, gây phiền hà, đồng thời đảm bảo xử lý nghiêm minh nhưng có tính xây dựng đối với các vi phạm.

Xây dựng văn hóa kinh doanh lành mạnh cũng là cách để khuyến khích và tôn vinh doanh nghiệp, ghi nhận những đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân, tạo động lực cho các nhà đầu tư và khởi nghiệp. Hay như tăng cường kết nối giữa các doanh nghiệp - điểm mấu chốt để hình thành chuỗi cung ứng nội địa vững chắc, nâng cao năng lực cạnh tranh tổng thể của ngành. Ngoài ra, là chủ trương khuyến khích đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), qua đó, giúp ngành công nghiệp Việt Nam không chỉ là nơi gia công mà còn là nơi tạo ra giá trị gia tăng cao, việc đầu tư vào công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Cũng không thể không nhắc tới chủ trương cải thiện việc tiếp cận nguồn lực đất đai, giúp doanh nghiệp dễ dàng hơn trong việc tìm kiếm mặt bằng sản xuất, mở rộng quy mô; hay xây dựng kênh tín dụng thương mại riêng biệt nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp trong việc tiếp cận vốn; đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Ông Phan Đăng Tuất, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), đánh giá rất cao tinh thần của Nghị quyết 68-NQ/TW. Nếu những giải pháp này được triển khai đồng bộ và quyết liệt, đặc biệt là việc cắt giảm thủ tục, cải thiện môi trường đầu tư, thì đây sẽ là một cú hích cực lớn cho các ngành công nghiệp. Các doanh nghiệp tư nhân đang rất khát khao được 'cởi trói' để bứt phá.

Hơn nữa, xu thế toàn cầu về chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn và số hóa cũng đang mở ra những cơ hội mới cho ngành công nghiệp Việt Nam. Việc đầu tư vào công nghệ sản xuất thân thiện môi trường, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), IoT (Internet of Things) trong quản lý sản xuất sẽ giúp nâng cao năng suất, chất lượng và khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Ông Lê Văn Dũng, Chủ tịch, HĐQT kiêm CEO Công Ty cổ Phần Tập Đoàn Công Nghệ ABSoft - một chuyên gia tư vấn về chuyển đổi số, tối ưu trong quản trị doanh nghiệp đối với ngành sản xuất công nghiệp, cho hay, thách thức về thuế quan hay chuỗi cung ứng là điều không thể tránh khỏi trong bối cảnh toàn cầu hóa. Nhưng chính trong những giai đoạn này, việc áp dụng công nghệ số, tối ưu hóa quy trình sản xuất, và hướng tới sản xuất xanh sẽ là lợi thế cạnh tranh vượt trội. Các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là khu vực tư nhân, cần chủ động nắm bắt xu thế này để không chỉ vượt qua khó khăn mà còn định vị lại vị thế của mình trên bản đồ công nghiệp thế giới.

Có thể thấy, ngành công nghiệp Việt Nam đang ở một điểm giao thoa quan trọng; giữa sự phục hồi mạnh mẽ nhưng vẫn phải đối mặt với nguy cơ giảm tốc do các yếu tố bên ngoài. Tuy nhiên, với định hướng rõ ràng trong việc cải cách thể chế và khuyến khích kinh tế tư nhân, cùng với sự chủ động nắm bắt các xu thế công nghệ mới của chính các doanh nghiệp sẽ tạo đà cho ngành công nghiệp của đất nước từng bước tích lũy tiềm lực, tạo nền tảng đột phá và tiếp tục là đầu tàu tăng trưởng của nền kinh tế.

Chặng đường phía trước đòi hỏi sự đồng lòng, quyết tâm từ Chính phủ, các bộ ngành và địa phương trong việc cụ thể hóa Nghị quyết 68-NQ/TW thành hành động thiết thực, cùng với sự linh hoạt, sáng tạo và tinh thần học hỏi không ngừng từ cộng đồng doanh nghiệp. Khi những "nút thắt" được tháo gỡ, và động lực từ khu vực kinh tế tư nhân được phát huy tối đa, ngành công nghiệp Việt Nam sẽ không chỉ phục hồi mà còn kiến tạo một tương lai phát triển nhanh và bền vững.

Ngọc Quỳnh