Số hóa bất động sản công

TS. Lê Quang Minh (Trường Đại học Kinh tế – Đại học Quốc gia Hà Nội) đã có cuộc trao đổi với phóng viên TTXVN về vai trò cũng như những giải pháp cần có để Chính phủ điện tử thực sự trở thành công cụ kiểm soát và tối ưu hóa tài sản công sau sắp xếp các bộ ngành, đơn vị hành chính.

Phóng viên: Thưa ông, việc sắp xếp lại các đơn vị hành chính, bộ ngành hiện nay đang đặt ra những yêu cầu gì mới trong công tác quản lý tài sản công? Vai trò của Chính phủ điện tử – chính quyền số trong việc “số hóa”, liên thông dữ liệu về tài sản công cần được nhìn nhận như thế nào?

TS. Lê Quang Minh: Việc hợp nhất các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã, thực hiện đơn vị hành chính hai cấp đang tạo ra một thực tế khi rất nhiều trụ sở, mảnh đất công trở nên dôi dư trong cùng một thời điểm. Điều này đặt ra 3 yêu cầu mang tính cấp thiết, đó là yêu cầu định danh và định giá lại toàn bộ quỹ đất công dôi dư, điểm đáng nói là hầu hết các trụ sở ở địa phương và bộ ban ngành đều nằm ở các vị trí đắc địa. Tiếp theo, đó là yêu cầu có một "bài toán tổng thể", chiến lược tổng thể cấp quốc gia hoặc cấp tỉnh để tối ưu hóa giá trị của quỹ đất này. Cùng với đó là yêu cầu về sự minh bạch tuyệt đối để chống tham nhũng, lợi ích nhóm. Bất động sản công dôi dư nếu không được quản lý một cách hiệu quả chính là mảnh đất màu mỡ cho tiêu cực. Bất kỳ sự thiếu minh bạch nào trong việc điều chuyển, đấu giá hay chuyển đổi mục đích đều có thể gây thất thoát cho nhà nước hàng ngàn tỷ đồng.

Trong bối cảnh này, Chính phủ điện tử không phải là một lựa chọn, mà là công cụ giải quyết bài toán này một cách khoa học và minh bạch. Vai trò của nó phải là xây dựng một "Cuốn sổ địa chính điện tử quốc gia về tài sản công" - nơi tập hợp toàn bộ dữ liệu về quỹ đất, trụ sở công trên cả nước. Mỗi thửa đất, mỗi tòa nhà phải được số hóa hồ sơ, gán một mã định danh duy nhất và định vị trên bản đồ số. Chính phủ điện tử trở thành nền tảng cho việc ra quyết định dựa trên dữ liệu (Data-Driven). Thay vì quyết định cảm tính, lãnh đạo có thể nhìn vào bản đồ số, phân tích dữ liệu để biết nên điều chuyển trụ sở nào cho đơn vị khác, khu đất nào phù hợp để xây trường học, bệnh viện và khu đất "vàng" nào cần đưa ra đấu giá công khai để tạo nguồn thu cho ngân sách.

Phóng viên: Theo ông, hệ thống dữ liệu và phần mềm hiện nay đã đủ đáp ứng yêu cầu minh bạch, kiểm kê tài sản công sau hợp nhất chưa?

TS. Lê Quang Minh: Chúng ta đã có Cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản công (http://taisancong.vn/tag/co-so-du-lieu-quoc-gia-ve-tai-san-cong-655.tag ) tuy nhiên mới chỉ là bước khởi đầu, nó giống như một bảng kê khai Excel khổng lồ, nhưng thiếu chiều sâu, thâm chí còn rời rạc, thiếu kết nối. Cụ thể, hồ sơ pháp lý của các tài sản công này chủ yếu nằm trên giấy, thiếu tính trực quan. Còn có sự vênh nhau về dữ liệu giữa các hệ thống, cụ thể như dữ liệu của ngành Tài nguyên Môi trường (về đất), ngành Xây dựng (về công trình trên đất) và ngành Tài chính (về giá trị tài sản) chẳng hạn như cùng một trụ sở nhưng một nơi ghi nhận theo diện tích đất, nơi khác ghi nhận theo diện tích sàn xây dựng... Chính sự vênh nhau này khiến cho việc khai báo sai lệch, định giá không chính xác và khó khăn trong việc kiểm tra, giám sát.

Điểm nghẽn này khiến cho các cấp chính quyền không có đủ thông tin tin cậy để quyết định xử lý khối tài sản khổng lồ này một cách tối ưu.

Phóng viên: Thưa ông, ứng dụng công nghệ số có thể giúp gì cho quản lý tài sản công sau sắp xếp đơn vị hành chính? Việc công khai, chia sẻ dữ liệu tài sản công giữa các cơ quan, địa phương cần cơ chế gì để bảo đảm hiệu quả sử dụng chung?

TS. Lê Quang Minh: Công nghệ số có thể giúp tối ưu việc quản lý khối tài sản công sau sắp xếp đơn vị hành chính. Xây dựng "Bản đồ số hóa bất động sản công quốc gia" là dự án ưu tiên hàng đầu bằng cách tích hợp lớp bản đồ địa chính của ngành tài nguyên môi trường, lớp bản đồ quy hoạch của ngành xây dựng và lớp dữ liệu tài sản của ngành tài chính. Trên bản đồ này, chỉ cần một cú nhấp chuột, lãnh đạo có thể thấy vị trí, hình ảnh, diện tích, hồ sơ pháp lý của từng trụ sở, khu đất; tình trạng tài sản: đang sử dụng, bỏ trống, dôi dư; thông tin quy hoạch: khu đất này được phép xây bao nhiêu tầng, làm chức năng gì; giá đất tham chiếu theo thị trường.

Để bảo đảm hiệu quả sử dụng chung đối với dữ liệu bất động sản công, cần thể chế hóa bằng một quyết định của Thủ tướng Chính phủ để 3 Bộ: Tài chính, Nông nghiệp & Môi trường và Xây dựng tích hợp, chia sẻ dữ liệu liên quan đến bất động sản công. Bộ Tài chính làm đầu mối tổng hợp, chịu trách nhiệm cuối cùng về tính nhất quán của dữ liệu. Tiếp đó là thiết lập "Trục liên thông dữ liệu đất đai quốc gia" xây dựng một hạ tầng kỹ thuật chung để các hệ thống của 3 bộ trên có thể trao đổi dữ liệu theo thời gian thực. Cuối cùng là xây dựng một cổng thông tin công khai về nhà, đất công. Mọi thông tin về các trụ sở dôi dư, kế hoạch đấu giá, kết quả đấu giá phải được đăng tải công khai để người dân và doanh nghiệp cùng giám sát.

Phóng viên: Kiến nghị của ông để Chính phủ điện tử thực sự trở thành công cụ kiểm soát và tối ưu hóa tài sản công sau sắp xếp các bộ ngành, đơn vị hành chính là gì?

TS. Lê Quang Minh: Tôi có 4 kiến nghị cụ thể, đó là thực hiện tổng kiểm kê và số hóa bất động sản công quốc gia - cần xem đây là một nhiệm vụ chính trị trọng tâm. Giao chỉ tiêu, thời gian và trách nhiệm cụ thể cho từng địa phương, từng bộ ngành phải hoàn thành việc rà soát, số hóa toàn bộ hồ sơ nhà đất công dôi dư. Đồng thời, ưu tiên nguồn lực xây dựng "Bản đồ số hóa bất động sản công quốc gia", đây phải là dự án công nghệ thông tin trọng điểm của Chính phủ.

Cùng với đó là thiết lập "Sàn giao dịch bất động sản công điện tử" trực tuyến duy nhất do Bộ Tài chính quản lý. Các trụ sở, khu đất công dôi dư đủ điều kiện đấu giá đều phải được đưa lên sàn này để đấu giá một cách công khai, minh bạch, thay vì tổ chức riêng lẻ ở từng địa phương.

Cuối cùng là việc hoàn thiện thể chế xử lý tài sản công dôi dư, có thể nghiên cứu ban hành một Nghị định riêng về quy trình xử lý nhà, đất công dôi dư hậu sắp xếp đơn vị hành chính; trong đó quy định rõ các bước phải được thực hiện trên môi trường số, từ khâu lập phương án, thẩm định giá, đến tổ chức đấu giá.

Phóng viên: Xin cảm ơn ông!