Quản trị biến động để vượt qua “khủng khoảng kép”

Cuốn sách “Quản trị Biến động và Khủng hoảng” không chỉ gây chú ý bởi tiêu đề mang hơi hướng thời sự, còn bởi cách tư duy rất riêng của nhóm tác giả. Những khái niệm trong sách không vay mượn từ lý thuyết nước ngoài, cũng không chạy theo trào lưu quản trị hiện đại. Chúng xuất hiện một cách mộc mạc, xuất phát từ những trải nghiệm thật, được chiêm nghiệm kỹ lưỡng trong quá trình điều hành thực tế, như một phản xạ tự nhiên của người làm quản lý khi buộc phải đối diện với những tình huống không có trong giáo trình.

Ở đây, “quản trị biến động” không được giới thiệu như một trường phái lý luận mới trong quản trị hiện đại, mà như một phản xạ sống còn trước thực tại đầy bất ổn. Mối quan hệ giữa biến động – khủng hoảng – rủi ro được phân tích bằng logic biện chứng, chặt chẽ nhưng không giáo điều; gần gũi đến mức người đọc có thể cảm nhận bằng trực giác. Bởi lẽ, bất kỳ ai đang điều hành một tổ chức trong thế giới hôm nay, dù là khu vực công hay tư, quy mô lớn hay nhỏ, đều ít nhiều đã chạm vào cảm giác ấy: rằng không còn điều gì là chắc chắn mãi mãi.

Điều đáng trân trọng là cuốn sách không dừng lại ở việc phân tích khái niệm. Nhóm tác giả đi xa hơn khi gắn kết lý luận với các năng lực cụ thể trong quản trị tổ chức: từ hoạch định mục tiêu, dự báo rủi ro, điều chỉnh kế hoạch, ứng phó linh hoạt, cho đến cả một bước tiến dài là “kiến tạo động”, một cách dùng từ rất Việt Nam cho năng lực đổi mới có chủ đích trong điều kiện bất định.

Không chỉ dừng ở mô hình hay định nghĩa, nhóm tác giả đã dẫn ra nhiều ví dụ sinh động từ thực tiễn của các tổ chức lớn trên thế giới, nơi “quản trị biến động” không còn là một lựa chọn, đã là điều kiện để tồn tại. Tuy vậy, điều khiến người đọc thuyết phục hơn cả lại chính là minh chứng từ Tập đoàn Công nghệp – Năng lượng Quốc gia Vệt Nam (Petrovietnam), một tổ chức mang tính chất “đặc biệt kép”: vừa vận hành trong lĩnh vực năng lượng vốn nhiều biến động, vừa là doanh nghiệp nhà nước với những ràng buộc và giới hạn đặc thù.

Năm 2020 – thời điểm thế giới chao đảo vì đại dịch COVID-19 và giá dầu thô lao dốc chưa từng có, Petrovietnam đối mặt với một “khủng hoảng kép”. Chính trong bối cảnh ấy, khái niệm “quản trị biến động” lần đầu tiên được hình thành. Không xuất phát từ phòng hội thảo hay nghiên cứu bàn giấy, từ chính nhu cầu thực tiễn trong điều hành toàn hệ thống.

Một bộ giải pháp quản trị biến động đã được thiết kế và triển khai đồng bộ, được cập nhật liên tục theo thời gian thực, như một phản xạ tổ chức mang tính sống còn. Nhờ vậy, Petrovietnam không những đứng vững qua khủng hoảng, đã đạt nhiều kết quả tích cực về sản lượng, tài chính, đóng góp ngân sách, quản trị nhân sự và năng lực điều hành. Đây không phải là câu chuyện thành tích, mà là minh chứng thuyết phục cho một cách tiếp cận mới: khi tổ chức biết sống chung với biến động, biết phản ứng nhanh nhưng có hệ thống, thì ngay cả khủng hoảng cũng có thể trở thành một phần của chuỗi tạo giá trị.

Từ năm 2021 trở đi, “quản trị biến động” tại Petrovietnam không còn giữ vai trò ứng phó tình thế. Khái niệm này được nâng lên thành phương thức vận hành, từng bước định hình như một phần trong văn hóa điều hành doanh nghiệp. Mỗi đơn vị, mỗi cán bộ bắt đầu hiểu rõ: kế hoạch là quan trọng, nhưng khả năng điều chỉnh, ứng biến kế hoạch trong điều kiện thay đổi còn quan trọng hơn. 

Năm 2024, Petrovietnam lần đầu tiên ghi nhận mức doanh thu vượt mốc 1 triệu tỷ đồng – con số không chỉ phản ánh quy mô, còn là dấu ấn của một quá trình quản trị chủ động, linh hoạt và đủ bản lĩnh trước biến động liên tục của môi trường kinh tế – địa chính trị toàn cầu.

Tư duy kiểm soát cứng nhắc được thay thế bằng kiểm soát linh hoạt. Văn hóa “thực hiện theo chỉ đạo” dần nhường chỗ cho cách tiếp cận chủ động hơn, phản ứng theo “mục tiêu sống”. Đó là một chuyển hóa thực sự. Và cũng là minh chứng cho việc: một lý luận, nếu đủ sức đứng vững trong thực tiễn khắc nghiệt, sẽ tự thân tìm được chỗ đứng trong hệ vận hành tổ chức.

 

Cuốn sách không hô hào lý thuyết. Cũng không cố chứng minh cái mới bằng cách phủ nhận cái cũ. Nhóm tác giả chọn một con đường khác, lặng lẽ hơn, nhưng có giá trị bền vững hơn: quan sát thực tiễn, chiết xuất tư duy, cấu trúc thành luận điểm, rồi chỉ ra cách vận hành, từ chiến lược cấp cao đến điều phối hệ thống và phát triển nguồn nhân lực.

Một điểm đáng chú ý là cuốn sách không tách bạch lý luận với thực hành. Các mô hình quản trị mục tiêu như MBO, KPI, BSC, OKRs được phân tích kỹ, không chỉ ở vai trò lịch sử mà còn trong khả năng thích nghi với môi trường biến động. Sự chuyển dịch từ “mục tiêu cứng” sang “mục tiêu sống”, mục tiêu có thể cập nhật, điều chỉnh theo tín hiệu thị trường và dữ liệu thời gian thực, được minh chứng cụ thể qua cách Petrovietnam vận hành hệ thống dashboard số hóa, cảnh báo và kiểm soát hiệu quả tại hiện trường.

Trong mạch suy nghĩ ấy, từng khái niệm như “quản trị chuỗi giá trị”, “quản trị điều kiện biên”, hay “kiến tạo giá trị mới” đều được trình bày mạch lạc, gắn liền với ví dụ cụ thể và dễ liên hệ đến các cấp độ khác nhau trong tổ chức.

Điều đáng trân trọng là cuốn sách không đặt mục tiêu chứng minh điều gì mới lạ. Giọng văn trung dung, tiết chế. Nhóm tác giả không cố khẳng định mình đúng, họ chỉ chọn cách ghi lại những gì đã thực sự được triển khai, đã kiểm nghiệm qua thực tiễn, với mong muốn chia sẻ một cách làm cụ thể, phù hợp với bối cảnh của một tổ chức có quy mô lớn, nhiệm vụ nặng nề và trách nhiệm đặc thù như Petrovietnam. 

Vì thế, cuốn sách này không chỉ dành cho những nhà lãnh đạo cấp cao. Cuốn sách hữu ích cả với những người đang đảm trách vai trò điều hành trung gian, những người phải xoay xở giữa kế hoạch cũ và thực tế mới. Với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nơi khả năng dự báo gần như bằng không, cách tiếp cận “quản trị mục tiêu sống” trong sách này có thể mở ra một lối đi khác: không cần nhìn xa hàng trăm cây số, chỉ cần đủ tỉnh táo để thấy 100 mét phía trước, và bước cho đúng.

Đa số các chuyên gia, học giả kinh tế đều khẳng định, thế giới đang trải qua thời đại VUCA là bối cảnh được đặc trưng bởi Volatility (biến động), Uncertainty (bất định), Complexity (phức tạp) và Ambiguity (mơ hồ) – nơi mọi kế hoạch đều có thể bị đảo lộn, và khả năng thích ứng trở thành năng lực sống còn. Trong hàng nghìn cuốn sách về quản trị, “Quản trị biến động và khủng hoảng” không phải là cuốn sách để tạo xu hướng, chỉ đơn giản là một cuốn sách viết bằng trải nghiệm, dành cho những người đang thật sự cần một phương hướng trong thời đại bất định. Giá trị của một cuốn sách không chỉ nằm ở những điều được viết ra, mà ở chỗ nó được viết từ đâu. 

Cuốn sách Quản trị biến động và khủng hoảng được biên soạn nhằm cung cấp một hướng tiếp cận hệ thống cả về lý luận và thực tiễn, giúp các nhà quản trị xây dựng năng lực thích ứng, chủ động kiến tạo trong môi trường bất định. Về cấu trúc, ngoài Lời nói đầu và Thay lời kết thì sách có 4 chương được trình bày lô-gic, chặt chẽ gồm: Chương I với chủ đề “Tốc đội thay đổi của môi trường kinh doanh”; Chương II nói về “Sự thay đổi về tư duy quản trị, quản lý”; Chương III tập trung vào nội dung “Quản trị mục tiêu liên tục và biến động”; Chương IV phân tích và làm rõ về “Quản trị biến động tại Petrovietnam”.

Những trang sách này ra đời từ một hành trình có thật, Tiến sĩ Lê Mạnh Hùng – Chủ tịch HĐTV Petrovietnam – là người chủ biên cuốn sách “Quản trị Biến động và Khủng hoảng”. Ông trưởng thành từ cơ sở, từng trực tiếp tham gia các dự án cốt lõi của ngành công nghiệp dầu khí – năng lượng từ những ngày đầu, trải qua nhiều cấp bậc điều hành – từ vận hành, triển khai dự án, đến điều hành toàn hệ thống Tập đoàn. 

Ông trở thành “thuyền trưởng” dẫn dắt Petrovietnam đúng vào giai đoạn biến động và khủng hoảng nhất: khủng hoảng kép năm 2020, đại dịch COVID-19, giá dầu lao dốc, chuỗi cung ứng đứt gãy, rồi cả những thách thức nội tại về thể chế và vận hành. Trong bối cảnh đó, tư duy “quản trị biến động” được ông cùng cộng sự khởi phát từ chính những ngày điều hành hệ thống giữa tâm bão.

Cuốn sách Quản trị biến động và khủng hoảng – những suy nghĩ trong sách được chắt lọc bằng sự tỉnh táo sau hành trình điều hành trong giai đoạn đầy bất định, khi mọi quyết định đều mang theo sức nặng của rủi ro và trách nhiệm. Không nhằm lý luận, cũng không cố thuyết phục ai, cuốn sách chỉ chọn cách kể lại điều đã từng trải qua, một cách chân thành, không tô vẽ, đủ sâu sắc để người đọc có thể tham chiếu cho chính mình. Chính điều đó làm nên giá trị riêng của tác phẩm: như một lát cắt thật của hành trình lãnh đạo trong thời biến động, được viết ra không chỉ bằng ngòi bút, mà bằng tâm huyết và cả sự từng trải.