Mối nguy trên thị trường dầu thế giới

Thanh Tú (P/v TTXVN tại Sydney) 05:30' - 14/12/2024
BNEWS Giá dầu thế giới hiện đã giảm về gần mức thấp nhất trong 52 tuần, bất chấp căng thẳng địa chính trị leo thang. Tại sao thị trường lại đánh giá thấp rủi ro hiện hữu đáng kể như vậy

Trang tin The Interpreter (Australia) nhận định, thị trường đang tỏ ra thờ ơ với các rủi ro địa chính trị tiềm tàng. Trong bối cảnh giá dầu hiện giảm xuống gần mức thấp nhất trong 52 tuần, bất chấp căng thẳng ở Trung Đông leo thang, các nhà quan sát liên tưởng đến sự thờ ơ, đặc biệt khi nhìn lại những bài học từ cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973.

Hiện nay, khoảng 20% nguồn cung dầu mỏ toàn cầu - tương đương 20 triệu thùng/ngày - được vận chuyển qua Eo biển Hormuz, nơi phân cách Iran với Bán đảo Arab. Năm 1973, nguồn cung toàn cầu giảm 14% trong thời gian lệnh cấm vận dầu mỏ của các nước Arab làm giá dầu tăng gấp 4 lần và gây ra hỗn loạn kinh tế trên khắp phương Tây. Ngày nay, nếu eo biển này bị phong tỏa, giá dầu thô có thể tăng vọt lên 300 USD/thùng hoặc cao hơn, tác động lớn đến các nền kinh tế vốn đang đối mặt với lạm phát cao và tăng trưởng chậm.

Vậy tại sao thị trường lại đánh giá thấp rủi ro hiện hữu đáng kể như vậy? Có thể tìm thấy lời giải thích trong sự kết hợp giữa tâm lý tự tin thái quá về công nghệ và lòng tin sai chỗ vào các hệ thống đương đại. Quản lý hậu cần và hàng tồn kho đã có những tiến bộ đáng kể kể từ những năm 1970. Khả năng định tuyến lại tàu chở dầu trong các chuyến đi và sự tồn tại của các kho dự trữ dầu chiến lược đáng kể mang lại cảm giác phục hồi. Tuy nhiên, giống như bất kỳ ảo tưởng nào, cảm giác an toàn này giảm đi khi xem xét kỹ hơn.

 

Các chiến lược bất đối xứng của Iran, như hỗ trợ các lực lượng ủy nhiệm như Hezbollah và đe dọa các tuyến đường vận chuyển quan trọng đồng thời tận dụng sự thiếu chuẩn bị về mặt tâm lý của phương Tây, được thiết kế để tạo ra sự gián đoạn tối đa với chi phí tối thiểu. Cách tiếp cận quân sự của Iran không tập trung vào chiến tranh thông thường mà tập trung vào việc khai thác các điểm yếu, đặc biệt là trong vận chuyển thương mại. Chỉ cần xuất hiện một mối đe dọa đáng tin cậy cũng có thể khiến eo biển này trở nên gần như không thể đi qua được, vì các công ty bảo hiểm sẽ rút bảo hiểm và các công ty vận chuyển sẽ vội vã rời khỏi khu vực.

Đáng lo ngại hơn, các báo cáo tình báo Israel dự đoán Iran có thể đạt được khả năng đột phá hạt nhân trong hai năm tới, điều có thể thúc đẩy hành động quân sự từ phía Israel. Một cuộc xung đột như vậy sẽ làm gia tăng nguy cơ bắt đầu từ việc phong tỏa Eo biển Hormuz, gây thiệt hại vượt xa cả cuộc khủng hoảng năm 1973. Hiện tại, thị trường toàn cầu tiêu thụ khoảng 102 triệu thùng dầu mỗi ngày, với nhu cầu khó thay đổi. Việc giảm chỉ 5 triệu thùng - tương đương 1/4 lượng dầu được chuyên chở qua Eo biển Hormuz - có thể tạo ra cú sốc cung mà thị trường chưa lường trước.

Sự tự mãn không chỉ giới hạn ở các nhà giao dịch dầu mỏ, các nhà hoạch định chính sách, đặc biệt là ở phương Tây, cũng đặt sự tin tưởng đáng kể vào cuộc cách mạng dầu đá phiến của Mỹ như một biện pháp bảo vệ khỏi cú sốc nguồn cung nước ngoài. Mặc dù đúng là sản lượng của Mỹ đã tăng trên 13 triệu thùng mỗi ngày, nhưng mức tăng này không thể bù đắp sự gián đoạn nguồn cung ở Trung Đông. Ngay cả trong những hoàn cảnh lý tưởng, Mỹ có thể tăng sản lượng thêm 1,5 triệu thùng mỗi ngày trong vòng một năm - không đủ để bù đắp cho khoản thâm hụt 20 triệu thùng.

Những tác động không chỉ giới hạn ở giá dầu mà còn lan sang cả cấu trúc mỏng manh của sự ổn định toàn cầu phụ thuộc vào nó. Chi phí năng lượng tăng cao làm trầm trọng thêm các cuộc khủng hoảng hiện tại, có khả năng đẩy lạm phát vào trạng thái không thể kiểm soát. Chi phí thực phẩm và vận chuyển có thể tăng đột biến, làm gia tăng tình trạng bất ổn ở các quốc gia phụ thuộc vào hàng nhập khẩu từ các khu vực như châu Phi phía Nam Sahara và Đông Nam Á. Các thị trường phát triển cũng dễ bị áp lực như nhau, với tình trạng suy thoái gần như không thể tránh khỏi ở cả châu Âu và Mỹ.

Trong bối cảnh này, theo The Interpreter, các chính phủ cần tập trung vào việc tái đầu tư vào dự trữ chiến lược, đa dạng hóa chuỗi cung ứng và đẩy mạnh phát triển năng lượng tái tạo. Đồng thời, phương Tây cần thay đổi nhận thức về rủi ro năng lượng, không chỉ chuẩn bị cho những gián đoạn dễ dự đoán mà còn giảm thiểu các rủi ro bất ngờ. Lệnh cấm vận dầu mỏ của Arab năm 1973 đã khiến thế giới bất ngờ không phải vì bản chất không thể lường trước của nó mà vì sự hoài nghi rộng rãi rằng nó có thể xảy ra. Bây giờ, 50 năm sau, chúng ta thấy mình đang ở bờ vực của một tình huống tương tự với mức độ rủi ro cao hơn đáng kể.

Nền kinh tế toàn cầu về cơ bản phụ thuộc vào dầu mỏ, nhưng nó cũng dựa vào lòng tin-kỳ vọng rằng thị trường sẽ hoạt động trơn tru, chuỗi cung ứng sẽ vẫn nguyên vẹn và căng thẳng địa chính trị sẽ được kiềm chế. Tuy nhiên, lòng tin này rất mong manh. Nếu nó dao động, hậu quả sẽ vượt ra ngoài các số liệu tài chính đơn thuần; chúng sẽ biểu hiện ở cuộc sống bị xáo trộn, chính phủ bất ổn và sự đảo ngược của nhiều thập kỷ tiến bộ kinh tế.

Đã đến lúc hành động, trước khi nhận thức về an ninh năng lượng chuyển thành điểm yếu lớn nhất.                                                  

Tin liên quan

Tin cùng chuyên mục