ĐBSCL trỗi dậy từ nước lũ: Hướng đi thuận thiên

Những con kênh trên những cánh đồng lúa rộng tại Đồng Tháp. Ảnh: Nhựt An - TTXVN

Các xã Hậu Mỹ, Mỹ Thành, Thạnh Phú, Tân Phước 1, Tân Phước 2,… nằm về Tây Bắc tỉnh Đồng Tháp, trong vùng trũng Đồng Tháp Mười. Nơi đây, thiên nhiên khắt nghiệt, vào mùa mưa lũ khoảng tháng 8, tháng 9 hàng năm, nước từ thượng nguồn sông Mê Kông đổ về nhấn chìm nhà cửa, đồng ruộng gây nhiều thiệt hại làm cuộc sống nhân dân cơ cực, khó khăn.

Thực hiện mục tiêu chuyển đổi sản xuất "chung sống với lũ", địa phương chú trọng phát huy tài nguyên đất – nước vùng ngập lũ, xây dựng những mô hình sinh kế phù hợp mang lại hiệu quả, giúp nhân dân vượt qua khó khăn, ổn định cuộc sống, tiến tới làm giàu bền vững và xây dựng nông thôn mới thành công.

Kiện toàn cơ sở hạ tầng phục vụ chuyển đổi sản xuất

Để tạo điều kiện hỗ trợ nông dân chuyển đổi sản xuất, thích ứng biến đổi khí hậu thành công trong vùng, tỉnh Tiền Giang cũ - nay là tỉnh Đồng Tháp mới đã triển khai Dự án đầu tư cơ sở hạ tầng vùng sản xuất theo mô hình lúa + cá tại xã Hậu Mỹ Bắc A (nay là xã Hậu Mỹ, tỉnh Đồng Tháp mới) qui mô 100 ha và Đề án “Chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi khu vực phía Bắc Quốc lộ 1” tại địa bàn các xã ,vùng ngập lũ giai đoạn 2021 – 2025.

Tỉnh đã đầu tư cho các Dự án và Đề án kể trên hơn 500 tỷ đồng hoàn thiện mạng lưới điện, đường giao thông, làm đê bao và cống đập ngăn lũ, nạo vét kênh mương xổ xã và lấy nước tưới tiêu giúp chuyển đổi sản xuất, vận chuyển, tiêu thụ nông sản hàng hóa và đi lại…Mặt khác, tập trung khuyến ngư, khuyến nông nhằm chuyển đổi từ trồng lúa độc canh sang áp dụng các mô hình canh tác mới, phù hợp và hiệu quả.

Đồng Tháp còn triển khai các nhiệm vụ khoa học và công nghệ phục vụ chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phía Bắc Quốc lộ 1, trong đó có việc nghiên cứu, hoàn thiện quy trình sản xuất giống và nuôi thương phẩm cá chạch lấu trên vùng ngập lũ. Địa điểm thực hiện tại xã Thạnh Phú.

Qua đó, các địa phương chuyển thành công gần 500 ha đất trồng lúa kém hiệu quả sang mô hình lúa + cá, cá + sen, ươm và sản xuất các loại cá giống … hiệu quả kinh tế ưu việt so với trồng lúa độc canh trước đây.

Thông qua chuyển đổi sản xuất vùng ngập lũ Đồng Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp đã hình thành những vùng chuyên sản xuất và cung ứng con giống đáp ứng hậu cần nghề nuôi cho các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long và vùng Đông Nam Bộ như: vùng sản xuất cá giống ở xã Tân Phú, vùng sản xuất cá + lúa ở xã Hậu Mỹ, vùng chuyên sản xuất cá cảnh ở xã Hội Cư và xã Mỹ Thành…

Không chỉ tạo sinh kế bền vững, giúp nông dân địa bàn khó khăn trước đây tạo dựng cơ nghiệp, giàu có hẳn lên mà nhờ triển khai chủ trương “chung sống với lũ” bằng những giải pháp phù hợp đã phát huy hiệu quả trong đời sống. Nhờ vậy, các xã Hậu Mỹ, Mỹ Thành, Thạnh Phú, Tân Phước 1, Tân Phước 2 hoàn thành nhiệm vụ xây dựng nông thôn mới và ra mắt xã nông thôn mới thành công trong niềm phấn khởi của các cấp, các ngành và quần chúng nhân dân.

Nở rộ những mô hình sản xuất “thuận thiên”

Người dân huyện Hồng Ngự mang lưới vào đồng đặt dớn để bắt cá trong mùa lũ. Ảnh: Nhựt An - TTXVN

Ông Âu Văn On (xã Hậu Mỹ, tỉnh Đồng Tháp) tiên phong chuyển 2,4 ha đất trồng lúa sang mô hình lúa + cá cho biết: Trong năm, ông chỉ trồng lúa vụ Đông Xuân, thời gian còn lại chuyển sang ương dưỡng cá giống.

Để ương dưỡng cá giống trên ruộng, ông đào con mương cặp theo bờ ruộng lấy đất đắp bờ bao, giữ mực nước trên ruộng tối thiểu 3 tấc (0,3 m) và ương cá bột thành cá giống. Qua theo dõi, bình quân 1,5 kg thức ăn thùy sản cho ra 1 kg cá giống. Ngoài ra, sau vụ ương dưỡng cá giống, trồng lúa vụ Đông Xuân đạt năng suất cao.

Trung bình mỗi năm, với mô hình lúa + cá, ông Âu Văn On đạt giá trị sản xuất trên 300 triệu đồng/ năm. Sau khi trừ đi chi phí, gia đình ông còn lãi trên 200 triệu đồng.

Ông On cho biết: Canh tác theo mô hình mới, nông dân giảm lượng phân bón và thuốc trừ sâu, hoàn toàn không phải xịt thuốc cỏ; chưa kể còn tận dụng được rơm rạ mục làm nguồn thức ăn cho cá nên chi phí giảm đáng kể, giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Mặt khác, mô hình mới khắc phục tình trạng sản xuất độc canh, an toàn trước nguy cơ lũ lụt gây hại cho trà lúa vụ ba vừa mang lại hiệu quả kinh tế bền vững.

Từ một xã vùng trũng Đồng Tháp Mười, điều kiện canh tác khó khăn, hàng năm lũ lụt gây ra nhiều thiệt hại, thông qua sự hỗ trợ của Nhà nước và tấm gương thành công của những nông dân tiên phong như ông Âu Văn On, Hậu Mỹ đã định hình làng cá giống theo mô hình lúa + cá hàng trăm ha.

Lãnh đạo địa phương đánh giá, mô hình lúa + cá đã mở ra hướng đột phá để phát triển kinh tế cho xã thuần nông, góp phần thay đổi hẳn diện mạo nông nghiệp – nông thôn nơi đây.

Hàng năm, vùng nuôi Hậu Mỹ đạt sản lượng cung ứng cho thị trường gần 900 triệu con cá bột, trên 400 tấn cá giống các loại, định hình được cánh đồng 100 triệu đồng/ ha trên vùng ngập lũ Đồng Tháp Mười, trở thành một trong những trung tâm cung ứng chủ yếu nguồn cá giống nước ngọt phục vụ nhu cầu nuôi cá tại các tỉnh phía Nam. Nhân dân địa phương ổn định cuộc sống, giàu có lên, diện mạo nông thôn ngày một đổi mới.

Chị Mai Thanh Châu, cư ngụ tại xã Tân Phước 2 chọn khởi nghiệp từ mô hình trồng sen và nuôi cá đồng trên vùng trũng Đồng Tháp Mười. Với diện tích canh tác 4 ha, chị cải tạo ruộng, đắp bờ bao trồng sen lấy ngó kết hợp nuôi các loại thủy sản đặc hữu Đồng Tháp Mười: cá rô đồng, cá lóc, ốc bươu đen, cá trê… Trung bình mỗi năm, chị đạt sản lượng 10 tấn ngó sen, 2,5 tấn ốc bươu đen, 500 kg cá đồng, trừ chi phí còn lãi hàng tỷ đồng. Lãnh đạo xã Tân Phước 1 cho biết, hiện nay, diện tích sản xuất theo mô hình trồng sen kết hợp nuôi thủy sản lên đến hàng trăm ha, thiết thực giúp nông dân vượt khó thoát nghèo và làm giàu bền vững.

Ông Hà Văn Lợi, cư ngụ tại xã Mỹ Thành chuyển 2.500 m2 đất lúa sang nuôi và cung ứng cá cảnh cho thị trường. Thực hiện mục tiêu, ông kiến thiết khu ruộng, đắp bờ bao xung quanh và chia đất thành nhiều ô nhỏ, lót bạt ny lon bơm nước vào và thả nuôi, cho sinh sản, ương dưỡng nhiều loại cá kiểng đang được thị trường ưa chuộng, tiêu thụ thuận lợi như: cá Ba đuôi, cá Ông Tiên, Lựu đỏ, Kim Tiền, Mô li, Pan da….

Ước tính, mỗi năm, trừ chi phí, ông còn lãi ròng trên 350 triệu đồng từ mô hình mới, cao gấp chục lần so với trồng lúa độc canh trước đây. Từ khi chuyển sang mô hình sản xuất cá cảnh thích ứng biến đổi khí hậu, kinh tế gia đình ông Lợi khấm khá hẳn lên, xây cất được nhà cửa khang trang, trở thành triệu phú vùng ngập lũ Đồng Tháp Mười.

Theo bà con làm giàu từ những mô hình sản xuất “thuận thiên” nhận xét, yếu tố thành công là biết chọn những cây trồng, vật nuôi bản địa, phù hợp thổ nhưỡng vùng Đồng Tháp Mười, giá trị kinh tế cao, được thị trường ưa chuộng, đầu ra thuận lợi.

Sàn xuất thành công từ những mô hình “thuận thiên”, lãnh đạo các xã có chung đánh giá, tài nguyên đất – nước vùng ngập lũ Đồng Tháp Mười rất giàu tiềm năng, quan trọng là biết tổ chức khai thác một cách hợp lý và bền vững, không ảnh hưởng tiêu cực đến môi sinh, môi trường vừa mang lại lợi ích thiết thực cho quốc kế dân sinh, tạo bệ phóng để nơi đây cùng cả nước bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.